Opera, która narodziła się we Włoszech na przełomie XVI i XVII wieku, była rozrywką dla arystokracji. Jednak w miarę upływu czasu stała się bardziej dostępna dla szerszej publiczności, adaptując się do zmieniających się technologii, takich jak transmisje na żywo w platformach streamingowych. Powstają przedstawienia poruszające aktualne problemy, takie jak zmiany klimatyczne, migracja czy prawa człowieka. Dzięki współczesnym przesłaniom opera angażuje się w sprawy społeczne bardziej niż kiedykolwiek wcześniej.
Opera jest ważnym elementem kultury, który wpływa na wiele dziedzin życia społecznego. Dzięki operze możemy lepiej zrozumieć historię, ale też problemy człowieka, do których odnoszą się współcześni twórcy operowi.
Uniwersalność dzieł operowych
Przedstawienia operowe opowiadają historie o miłości, nienawiści, zdradzie, poświęceniu, zemście, żądzy władzy czy poszukiwaniu sensu życia. To tematy aktualne w każdej epoce i kulturze, niezależnie od miejsca akcji. Dzieła operowie powstają w konkretnych kontekstach historycznych, ale ich tematyka często dotyka uniwersalnych problemów. Bohaterowie przeżywają historie, z którymi publiczność się identyfikuje.
Opowieść o nienawiści, miłości i pożądaniu to uczucia obecne w każdej epoce. Wszystkimi targają te same emocje. Współczesny widz przywykł do oglądania tych emocji na ekranie kinowym, ale opera jako połączenie sztuk działa na wszystkie zmysły. Największe piękno spektakli operowych polega na tym, że są dziełami ponadczasowymi zarówno w prezentowanej treści, jak i tworzącej je muzyce.
Aktualność klasyki
Weźmy „Madame Butterfly” Giacomo Pucciniego, jedno z najbardziej rozpoznawalnych i cenionych dzieł w historii opery. Tę wyjątkowo poruszającą kompozycję publiczność podziwia od ponad stu lat. Uniwersalność i trwała siła oddziaływania na widzów z różnych kultur zapewniła jej stałe miejsce we wszystkich teatrach operowych świata. Podobnie jest z operą „Romeo i Julia”, w której widzowie odnajdują ponadczasowe przesłania związane z historią miłosną Szekspira.
Andrea Bocelli, jeden z najwybitniejszych śpiewaków operowych, wielokrotnie podkreślał swoje głębokie przywiązanie do muzyki klasycznej, ale dostrzega także znaczenie muzyki rozrywkowej w popularyzacji sztuki operowej. Współczesna interpretacja opery staje się ważnym narzędziem edukacji kulturalnej szerszej publiczności. Genialny tenor uważa, że Verdi czy Puccini trafiają do serc wszystkich ludzi, pokonując bariery kulturalne i pokoleniowe.
Opera a dzisiejsze problemy
Wiele z największych dzieł literackich, takich jak dramat „Faust” Johanna Wolfganga Goethego czy nowela „Carmen” Prospera Mérimée zostało zaadaptowanych na opery, co przyczyniło się do ich popularności i trwałości w kulturze. Kompozytorzy operowi często współpracowali z wybitnymi pisarzami i poetami, co zaowocowało powstaniem librett o wysokiej wartości literackiej.
Koncertująca w Polsce Narodowa Opera Ukrainy im. Tarasa Szewczenki z Kijowa prezentuje „Makbeta” Verdiego. Na podstawie tragedii Williama Szekspira kompozytor stworzył dramat muzyczny pokazujący problem współczesnej wojny. Stworzona w połowie XIV wieku opera miała we Włoszech przesłanie patriotyczne związane z walką o niepodległość ojczyzny Verdiego. „Makbet” w wykonaniu artystek i artystów z Ukrainy to klasyka w nowych realiach, która spotyka się z owacjami na stojąco.
Opera jako lustro współczesności
Śpiewacy tworzą dźwięki, które przekazują ludziom emocje niezależnie od języka, jakim się posługują. Nowoczesne inscenizacje zachowują kluczowe kwestie społeczne w centrum swojej uwagi. Wiele najwspanialszych oper z całej historii jest wystawianych na nowo. Najczęściej wystawianą operą jest „Traviata” Giuseppe Verdiego z XIX wieku, którą inscenizuje się ok. 900 razy rocznie na całym świecie.
Współczesne opery często czerpią inspirację z literatury, filmu, a nawet dokumentów. Teatry operowe prezentują dzieła oparte na zekranizowanych powieściach. Klasyka w nowych realiach to m.in. “Dead Man Walking” Heggiego czy “Sophie’s Choice” Nicholasa Mawa. Istnieją również opery, które powstały na podstawie filmów, np. „The Exterminating Angel” Thomasa Adèsa i “Breaking the Waves” Missy Mizzoli.
Część współczesnych oper zrealizowana została na podstawie znanych dzieł literatury światowej. Należą do nich m.in. „Widok z mostu” (1968) Williama Bolcoma, „Tramwaj zwany pożądaniem” (1998) André Previna, „Niebezpieczne związki” (1994) Conrada Susy, „Wielki Gatsby” (1999) Johna Harbisona, „Grona gniewu” (2007) Ricky’ego Iana Gordona czy „Moby Dick” (2010) Jake’a Heggie.
Opera wobec kryzysów
Opera jako komentarz społeczny do aktualnych wydarzeń była i jest wykorzystywana przez najbardziej uznanych twórców, którzy w ten sposób wyrażają refleksję nad kondycją człowieka w obliczu kryzysów. Zadając pytania o naszą tożsamość, lęki i sposoby radzenia sobie z trudnościami, prowokują publiczność do refleksji na tle aktualnych problemów społecznych.
Twórcy operowi widzą swoją rolę w diagnozowaniu problemów współczesnego świata i szukają sposobów, aby przez sztukę przyczynić się do ich rozwiązania. Już w 2022 roku, zaledwie kilka miesięcy po wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie Metropolitan Opera w Nowym Jorku oraz Teatr Wielki – Opera Narodowa w Warszawie powołały Ukrainian Freedom Orchestra.
Tworzą ją uchodźcy zmuszeni do opuszczenia kraju ze względów bezpieczeństwa, ukraińscy muzycy będących członkami orkiestr europejskich oraz instrumentaliści grający w krajowych zespołach. Orkiestra występująca m.in. w polskich teatrach operowych jest duchowym wsparciem dla walczącego kraju oraz materialnym wyrazem pomocy dla muzyków.
About the Author
